چرخه حسابداری چیست؟ این سوالی است که برای درک مبانی مالی هر کسب‌وکاری مطرح میشود. چرخه حسابداری در واقع فرآیندی منظم و سیستماتیک برای جمع آوری، پردازش و ارائه اطلاعات مالی محسوب میشود که اغلب زبان گویای تجارت شناخته میشود. این چرخه که نقطه شروع آن جمع‌آوری اسناد و مدارک مالی است، مراحل کلیدی را شامل میشود.
باید تاکید کرد که اجرای دقیق و منظم چرخه حسابداری نه تنها برای دستیابی به شفافیت و نظم مالی در سازمان ضروری است، بلکه برای مدیریت کارآمد منابع مالی، ارائه گزارش‌های قابل اعتماد به ذینفعان و اتخاذ تصمیمات آگاهانه و استراتژیک، از اهمیت حیاتی برخوردار است. به بیان دیگر، چرخه حسابداری با فراهم آوردن اطلاعات مالی دقیق و به موقع، به عنوان زیر بنای اصلی تصمیم گیری‌های مالی عمل کرده و به پایداری، رشد و بیان و شکوفایی کسب و کارها کمک شایانی می‌نماید. در ادامه با تعریف چرخه حسابداری چیست؟ بلاگ رو شروع میکنیم و چرخه‌های حسابداری و … رو با دقت برای شما، توضیح می‌دهیم.
چرخه حسابداری چیست؟
چرخه حسابداری که به عنوان فرآیند حسابداری نیز شناخته میشود ، یک سری مراحل در جمع‌آوری ، پردازش و ارتباط اطلاعات مالی است. به زبان دیگر حسابداری شامل ثبت ، طبقه‌بندی ، جمع‌آوری و تفسیر اطلاعات مالی است.
به طور کلی اطلاعات مالی در صورت حساب‌هایی به نام صورتحساب‌های مالی ارائه می‌شوند. اما لازم است که برای تهیه‌ی آن‌ها حسابداران اطلاعات و داده‌های مربوط به معاملات تجاری را جمع‌آوری کرده و آن‌ها را در گزارش‌ها برای یافتن مقادیر به کار گیرند.
حسابداری و وظایفی که بر عهده‌ی حسابداران است در شرکت‌ها و سازمان‌های مختلف از اهمیت بالایی برخوردار است و لازم است که حسابدار با چرخه حسابداری آشنا باشند.
معرفی تمام مراحل چرخه حسابداری
مراحل چرخه حسابداری عبارت‌اند از:
- جمع آوری اطلاعات مالی
گردآوری اسناد و مدارک مرتبط با رویدادهای مالی مانند فاکتورها، رسیدها و قراردادها
- تجزیه و تحلیل معاملات
بررسی و تعیین ماهیت هر رویداد مالی به‌منظور تشخیص تاثیر آن بر حساب‌ها
- ثبت در دفتر روزنامه
ثبت chronologically معاملات مالی در دفتر روزنامه با جزئیات کامل
- انتقال به دفتر کل
انتقال اطلاعات از دفتر روزنامه به حساب‌های مربوطه در دفتر کل برای تجمیع و طبقه بندی
- تهیه تراز آزمایشی اولیه
تدوین گزارشی که توازن بدهکار و بستانکار حساب‌ها را بررسی می‌کند تا از صحت ثبت‌ها اطمینان حاصل شود.
- انجام اصلاحات و تعدیلات
شناسایی و اعمال اصلاحات لازم برای تطبیق حساب‌ها با واقعیت‌های مالی و اصول حسابداری
- تهیه تراز آزمایشی اصلاح شده
بازبینی تراز آزمایشی پس از اعمال اصلاحات برای اطمینان از دقت اطلاعات
- تهیه صورت‌های مالی
تدوین گزارش‌های مالی اساسی مانند صورت سود و زیان، ترازنامه و صورت جریان وجوه نقد
- بستن حساب‌های موقت
انتقال مانده حساب‌های موقت به حساب‌های دائمی برای آماده سازی دوره مالی جدید
- تهیه تراز آزمایشی اختتامی
تدوین تراز آزمایشی نهایی پس از بستن حساب‌های موقت برای تایید توازن حساب‌ها
- بستن حساب‌های دائمی و تهیه ترازنامه
بستن حساب‌های دائمی و تدوین ترازنامه که وضعیت مالی نهایی سازمان را نمایش می‌دهد.
اجرای دقیق و منظم مراحل چرخه حسابداری به سازمان‌ها کمک می‌کند تا با شفافیت و دقت، وضعیت مالی خود را مدیریت کرده و گزارش‌های مالی قابل اعتمادی ارائه دهند.
نرم افزار حسابداری شرکت حمل و نقل دیجی باربری 👉✔️
مقایسه چرخه حسابداری و چرخه عملیاتی
چرخه عملیاتی و چرخه حسابداری چیست؟ چرخه حسابداری و چرخه عملیاتی دو فرآیند متفاوت اما مکمل در مدیریت مالی کسب و کار هستند. مراحل چرخه حسابداری شامل ثبت معاملات، تهیه گزارش‌ها و بستن حساب‌ها در پایان یک دوره مالی است. این چرخه بیشتر بر ثبت دقیق اطلاعات مالی تمرکز دارد.
در مقابل، چرخه عملیاتی به زمان بین خرید موجودی تا دریافت وجه نقد از فروش آن اشاره دارد. این چرخه نشان دهنده کارایی عملکرد تجاری است و از طریق شاخص‌هایی مانند میانگین دوره جمع آوری و روزهای فروش معوق محاسبه میشود. درک صحیح این چرخه برای مدیریت بهینه جریان نقدی و حفظ سلامت مالی کسب و کار ضروری است.
مراحل و چرخه حسابداری
در کل چرخه حسابداری دارای ۳ بخش می‌باشد که هر کدام از بخش‌ها مراحل مختص خود را دارند. در این بخش از مقاله به معرفی و بررسی بخش‌ها و مراحل چرخه حسابداری خواهیم پرداخت.
- فعالیت‌های دوره مالی
- مانده گیری از حساب کل دفتر
- اقدامات لازم در پایان دوره مالی
فعالیت‌های دوره مالی
بخش نخست چرخه حسابداری ، اقداماتی است که در طول دوره مالی انجام میشود. در طول دوره مالی، فعالیت‌ها در شش مرحله جداگانه به ترتیب زیر انجام می‌پذیرد:
- جمع آوری اسناد و مدارک
- تجزیه و تحلیل درست اسناد و مدارک
- صدور سند حسابداری
- ثبت اسناد
- ثبت رویدادهای مالی
- انتقال اقلام
جمع‌آوری اسناد و مدارک
یکی از مهم‌ترین مسائل یک شرکت، اطلاعات مالی آن می‌باشد. برای اینکه بتوانید یک بررسی دقیق و عالی در رابطه با شرکت خود داشته باشید، می‌بایست مجموعه‌ای از اطلاعات مالی آن شرکت را جمع‌آوری نمایید. این اطلاعات را می‌توان از تراکنش‌ها و معاملات شرکت و اسناد مربوط به آن‌ها استخراج نمود. اسنادی همچون قراردادها، فاکتورهای خرید ، فاکتور فروش ، فیش حقوقی و … که همگی دربرگیرنده اطلاعات مالی هستند. در حقیقت می‌بایست آن‌ها را در دفتر حسابداری درج نمود و همچنین باید این نکته را در نظر داشته باشید که عدم دسترسی به اطلاعات صحیح و یا داشتن اطلاعات ناکامل می‌تواند چرخه حسابداری را مختل کند.
تجزیه و تحلیل درست اسناد و مدارک
این مرحله از چرخه حسابداری را می‌توان از دیگر موارد مهم‌تر دانست زیرا در چگونگی و چرخه حسابداری شرکت‌ها بسیار مؤثر است. برای اینکه یک شرکت بتواند از میزان سود و زیان، رویه پیشرفت و یا پسرفت خود باخبر شود؛ می‌بایست حتماً به صورتی دقیق اقدام به تجزیه و تحلیل داده‌های جمع‌آوری شده نماید. در طی این مرحله میزان حساب‌های بدهکار و بستانکار مشخص میشود .
صدور سند حسابداری
مرحله سوم از چرخه حسابداری، صدور سند حسابداری است. پس از تجزیه و تحلیل اطلاعات در مرحله قبلی، اکنون نوبت سند زدن است. صدور سند ، برای ثبت آثار مالی رویدادها به ترتیب تاریخ وقوع صورت می‌گیرد و در بخش بدهکاری و بستانکاری ثبت میشود.
ثبت اسناد
در این مرحله از چرخه حسابداری داده‌های حاصل از تجزیه و تحلیل حساب‌ها و بدهی‌ها بر حسب تأثیری که بر روی ترازنامه می‌گذارند، در دفتر روزنامه ثبت می‌شوند. باید در نظر داشته باشید که در دفتر روزنامه، عموماً برای هر حساب و عملیات تاریخی درج نمی‌شود و این تاریخ‌ها تنها زمانی درج میشود که در اقلام بستانکار و یا بدهکاری به دفتر کل انتقال یابند .
ثبت رویدادهای مالی
این مورد از مراحل چرخه یا چرخه حسابداری، ثبت رویدادهای مالی در دفتر کل است. بعد از ثبت اسناد مالی تائید شده در دفتر روزنامه، نوبت به دفتر کل می‌رسد. مانده هر حساب در دفتر کل که به صورت ریز هر حساب در آن گنجانده‌شده، منتقل می‌گردد.
این مرحله نیز باید بر اساس آیین‌نامه اجرای تنظیم دفاتر قانون مودیان مالیاتی صورت بگیرد.
انتقال اقلام
در مرحله ششم که پایان بخش اول چرخه حسابداری در طول دوره مالی مودی مالیاتی است، نقل اقلام از اسناد مالی به دفاتر معین صورت می‌گیرد. در واقع، انتقال مبالغ بدهکاری و بستانکاری حساب‌های معین از اسناد حسابداری به حساب‌های مربوط در دفتر معین، در این بخش صورت می‌گیرد.
در این پله، همه حساب‌ها که جزییات و ریز اطلاعات دارند مثل تراکنش‌های بانکی، بایستی به صورت جزء به جزء در دفتر معین ثبت شوند.
فعالیت‌های آخر هر ماه
مرحله هفتم در چرخه حسابداری ، مربوط به فعالیت‌هایی است که بایستی در پایان هر ماه صورت بگیرد و نباید به ماه بعدی منتقل شود.
مانده گیری از حساب دفتر کل
مانده گیری از حساب‌های دفتر کل، فعالیتی است که در چرخه حسابداری ، انجام‌شده و از وظایف حسابداران می‌باشد. در پایان هر ماه،بایستی حسابداران، ترازهای آزمایشی دفتر کل و معین را انجام داده و هدف از انجام این کار، بررسی تساوی گردش عملیات و مانده حساب‌های کل و معین و آزمون گردش عملیات حساب‌ها با جمع ستون بدهکاری و بستانکاری در دفتر روزنامه است که بایستی به درستی و با کمال دقت صورت بگیرد.
در واقع بعد از مانده گیری از اطلاعات دفتر کل، بایستی در سرفصلی تحت عنوان تراز آزمایشی دو ستونی، همه حساب‌ها گنجانده شود.
اقدامات لازم در پایان دوره مالی
در بخش سوم چرخه حسابداری ، عملیات مهم مالی که باعث بسته شدن حساب‌ها در سال مالی میشود، انجام می‌پذیرد. در پایان هر دوره مالی و پس از ایجاد تراز آزمایشی، نیاز به یک سری اصلاحات هست که بایستی در دفاتر مالی صورت بگیرد. اکثر این اصلاحات، مربوط به موارد زیر است:
- استهلاک دارایی‌های ثابت (fixed assets)
- ذخیره مطالبات مشکوک الوصول
- هزینه اجاره و بیمه پرسنل و حقوق و دستمزد پرداخت‌نشده
بعد از انجام اصلاحات فوق‌الذکر، بایستی حسابداران محترم، تراز آزمایشی را طراحی کرده که همه اصلاحات اعمال‌شده نیز در آن درج شود. به این تراز آزمایشی، تراز آزمایشی اصلاح‌شده گفته میشود.
مراحلی که بعد از تراز آزمایشی انجام میشود:
- صورت سود و زیان
- صورت سرمایه
- تهیه ترازنامه
- تهیه تراز اختتامیه
صورت سود و زیان
مرحله بعدی در چرخه حسابداری ، صورت سود و زیان است. همه فعالیت‌های یک بنگاه اعم از خصوصی یا دولتی یا عمومی، از طریق صورت سود و زیان مشخص میشود. در هر واحد تولیدی یا خدماتی یا بازرگانی، صورت سود و زیان، متفاوت است.
صورت سرمایه
مرحله بعدی در چرخه حسابداری ، صورت سرمایه است. در همه واحدهای بازرگانی و خدماتی و تولیدی، صورت سرمایه به یک صورت است. صورت سرمایه در پایان هر دوره مالی باید محاسبه و بررسی شود. هر افزایش سرمایه‌ای در طول سال مالی انجام گرفته باشد، بایستی در محاسبه صورت سرمایه لحاظ شود .
تهیه ترازنامه
بحث بعدی در چرخه حسابداری ، ترازنامه است. ترازنامه یا بیلان به ۲ صورت تهیه میشود. هر دو طرف، بایستی بر اساس استانداردهای حسابداری، برابر و تراز باشد.
بستن حساب‌های موقت از دیگر مراحل در بخش سوم چرخه حسابداری است. هر شرکتی، دو نوع حساب دارد. یکی حساب دائم و دیگری حساب موقت. حساب موقت، در هر شرکت یا موسسه تولیدی و خدماتی و بازرگانی، متفاوت بوده و در پایان سال، معمولاً به حساب خلاصه سود (زیان) بسته خواهد شد.
تهیه تراز اختتامیه
مرحله بعدی در چرخه حسابداری ، تراز اختتامیه است. پیش از بستن حساب‌های دائم، بایستی لیستی از آن در صورت حساب تحت عنوان ترازنامه اختتامیه تهیه شود.
در مرحله دیگر، بعد از بستن حساب‌های موقت، نوبت به بستن حساب‌های دائم می‌رسد. عمده حساب‌های دائمی شامل دارایی‌ها و بدهی‌ها و سرمایه‌ها می‌باشد. پیش از افتتاح حساب‌های دائم در سال مالی جدید، بایستی فهرستی از آن در صورت حسابی تحت نام تراز افتتاحیه تهیه شود.
سخن پایانی
درنهایت، بلاگ چرخه حسابداری چیست؟ | چرخه حسابداری نه تنها یک فرآیند فنی و تخصصی، بلکه زیر بنای اصلی تصمیم گیری‌های مالی و عاملی کلیدی در پایداری و رشد هر کسب و کار محسوب میشود. اجرای دقیق و منظم این چرخه، شفافیت مالی را تضمین کرده و اطلاعات ارزشمندی را برای مدیریت کارآمد منابع، گزارش‌دهی موثر به ذینفعان و اتخاذ تصمیمات استراتژیک فراهم می‌آورد. با درک کامل چرخه حسابداری و مراحل آن، کسب و کارها می‌توانند به سوی موفقیت و شکوفایی گام بردارند.
سوالات متداول چرخه حسابداری و مراحل آن
- آیا چرخه حسابداری باید توسط حسابداران حرفه‌ای انجام شود؟
بله، اجرای مراحل چرخه حسابداری نیازمند تخصص و دانش مالی است و باید توسط کارشناسان مالی یا حسابداران مجرب انجام شود.
- هدف از تهیه تراز آزمایشی در چرخه حسابداری چیست؟
تراز آزمایشی برای اطمینان از تساوی بدهکاری‌ها و بستانکاری‌ها و کشف اشتباهات احتمالی در ثبت حساب‌ها تهیه میشود.
- تفاوت بین حساب‌های موقت و دائم در چرخه حسابداری چیست؟
حساب‌های موقت در پایان دوره مالی بسته می‌شوند و به حساب سود و زیان منتقل می‌گردند، در حالی که حساب‌های دائم به دوره مالی بعد منتقل می‌شوند
