حمل و نقل یکی از صنایعی است که به طور مداوم با هزینه‌ها و درآمدهای مختلفی سر و کار دارد. از هزینه‌های سوخت، حقوق رانندگان و هزینه‌های نگهداری تا بیمه‌ها و مالیات‌ها، تمامی این هزینه‌ها نیازمند ثبت و کنترل دقیق هستند.
بنابراین، حسابداری نقش کلیدی در مدیریت صحیح این هزینه‌ها و درآمدها ایفا می‌کند. از طرف دیگر، اصطلاحات رایج در حسابداری حمل و نقل به‌عنوان زبانی مشترک بین مدیران، حسابداران و سهامداران این صنعت عمل می‌کند و به آنها اجازه می‌دهد تا به راحتی اطلاعات مالی خود را به اشتراک بگذارند و تحلیل کنند.
حسابداری حمل و نقل
مهم‌ترین نکته در شروع هر کسب‌وکاری اطمینان از انجام صحیح امور حسابداری و مالی است. بخش حسابداری هر شغل حرف اول را در بقای آن حرفه می‌زند. همان‌طور که می‌دانید حرفه‌ی حمل‌ونقل و باربری نیز مانند سایر مشاغل ماهانه دارای حسابداری حمل و نقل از جمله انواع هزینه‌ها، برگ خریدها و اسناد مالی مربوط به صدور بارنامه‌ها هست.
در این مقاله قصد داریم به معرفی اصطلاحات رایج در حسابداری حمل و نقل بپردازیم.
اسناد حمل:
بارنامه در حسابداری حمل و نقل به منزله سند قرارداد حمل، رسید دریافت کالا و سند مالکیت آن است و همچنین سندی است که زمان ادعای خسارت از شرکت بیمه می تواند به عنوان پشتوانه مورد استفاده واقع شود.
بارنامه:
در اصطلاح بين المللي كشتيراني بارنامه را (بيل آف ليدينگ) و در جاده و هواپيما CMR و در راه آهن CIM مي خوانند. بارنامه در حسابداری حمل و نقل مدركي است براي حمل يك واحد.
پروفرما:
سیاهه در حسابداری حمل و نقل خريدي است كه فروشنده از مبداء به عنوان پيشنهاد فروش يا تعيين ارزش و شرايط فروش صادر مي كند كه سياهه بايد به تاييد مركز تهيه و توزيع مربوطه برسد پروفرما را پيش فاكتور نيز مي گويند.
ترانشیپ:
ترانشیپ در حسابداری حمل و نقل عبارت از روش گمركي است كه به موجب آن كالا تحت نظارت گمركي از يك وسيله حمل و نقل ورودي به يك وسيله حمل و نقل خروجي (صدور ) در حوزه يك دفتر گمركي كه آن دفتر در عين حال دفتر گمركي توأم است ، كه هم براي واردات و هم براي صادرات اختصاص دارد.
سيف (CIF):
سيف در حسابداری حمل و نقل به معناي بهاء تمام شده كالا در مركز كشور مقصد است كه تشكيل ميشود از بهاء كالا در شهر مبداء به اضافه هزينه بسته بندي و كرايه حمل تا بندر كشور مقصد و هزينه بيمه تا مقصد.
سي انداف (C&F):
در حسابداری حمل و نقل یعنی فقط بهاء كالا در مبداء به اضافه هزينه هاي بسته بندي و كرايه تا بندر مقصد.
كابوتاژ:
عبارت است از حمل كالا از يك بندر كشور به بندر كشور ديگر و همچنين از يك گمرك به گمرك ديگر كه از راه كشور همجوار صورت گيرد و براي كابوتاژ تشريفات گمركي لازم است و دو نوع اظهارنامه گمركي هنگام خروج كالا از بندر يا مرز و ديگري هنگام ورود به گمرك يا مرز ديگر تنظيم ميشود.
فعالیت کریر:
فعالیت کریر در حسابداری حمل و نقل عبارت است از تصدی بلافصل انتقال کالا از یک کشور به کشور دیگر از طریق یکی از حمل و نقلهای (حمل و نقل هوایی- حمل و نقل دریائی- حمل و نقل زمینی- حمل و نقل ریلی) طبق قرارداد منعقد شده.
وی جی ام (VGM):
VGM در حسابداری حمل و نقل مخفف Verified Gross Mass ( تاییدیه وزن کانتینر ) می باشد و از تاریخ اول ژانویه سال ۲۰۱۶ مصادف با یازدهم تیرماه ۱۳۹۵ برای کلیه کانتینر های پر صادراتی و ترانزیتی در کلیه بنادر لازم الاجرا می باشد.
مسئولیت اعلام تایید وزن کانتینر با فرستنده کالا و یا نماینده قانونی او می باشد .
فرم های VGM توسط نمایندگی کشتیرانی برای فرستنده کالا یا نماینده قانونی وی ارسال می گردد تا آن را با دقت تکمیل و مهر و امضا نماید.
بدیهی است کلیه مسئولیت ناشی از عدم صحت تاییدیه وزن کانتینر بر عهده فرستنده کالا می باشد .
این فرم بایستی بر اساس قبض باسکول تحت نظارت و و مدیریت گمرک یا بندر ارائه شود و ضمیمه کردن قبض باسکول ها به این فرم الزامی می باشد .
پیش کرایه:
پیش کرایه در حسابداری حمل و نقل، دریافت وجه حمل بار طبق توافق خریدار و فروشنده از فروشنده بار است
پس کرایه:
پس کرایه در حسابداری حمل و نقل، دریافت وجه بار طبق توافق طرفین از خریدار بار است.
حق کمیسیون:
حق کمیسیون در حسابداری حمل و نقل، مبلغی است که شرکت حمل و نقل از رانندگان بابت کمیسیون دریافت میکنند.
ارزش کالای صادراتی در گمرک:
هر کالایی که به عنوان صادرات به گمرک اظهار می شود صرف نظر از قیمتی که طبق قرارداد برای آن تعیین شده به طور کلی فارغ از ارزش کالا در خارج دارای قیمتی است که قبلا توسط مرجع رسمی دولتی تعیین شده و به صورت فهرست قیمتهای صادراتی در اختیار گمرک , بانک و سایر سازمانها قرار می گیرد.
لذا صادرکنندگان به این قیمتها دسترسی دارند و الزاما اظهارنامه های صادراتی نیز باید با همین ارزشها تقویم گردد. این نحوه قیمت گذاری کالاهای صادراتی و الزام کلیه صادرکنندگان به رعایت آن برای این است که اولاً صادرکننده اگر مجاز به اظهار قیمت کالایی که صادر می کند به دلخواه باشد.
قطعاً برای یک نوع کالا قیمتهای مختلف به گمرک اظهار می گردد و به این ترتیب چنانچه قرار بر اخذ تعهد ارزی یا اخذ مالیات یا حتی تهیه آمار بازرگانی باشد هیچ کدام از این منظورها درست برآورده نخواهد شد.
اسناد مثبته گمرکی:
اسناد مثبته گمرکی در حسابداری حمل و نقل بطور کلی اسنادی هستند که موید ورود کالا به ترتیب مجاز به کشور, انجام تشریفات قطعی گمرکی در خصوص آنها و ترخیص از گمرک با صدور سند و پرداخت کلیه وجوهی که به ورود قطعی کالا تعلق می گیرد می باشد.
اظهارنامه کالا:
در حسابداری حمل و نقل اظهاری است که بر روی برگی که گمرک تعیین نموده تنظیم می شود در این اظهارنامه اشخاص ذینفع روش گمرکی را که باید در مورد کالا اجرا شود ذکر می کنند و مشخصاتی را که از نظر گمرک برای اجرای این روش لازم است قید می کنند.
اظهارنامه ورود یا خروج:
عبارت است از هر نوع اظهارنامه ای که توسط شخص مسئول وسیله حمل و نقل یا نماینده او باید هنگام ورود یا خروج وسیله حمل و نقل به مقامات گمرکی ارائه شود و حاوی مشخصات لازم در ارتباط با وسیله حمل و نقل, مسیر سفر, بار, کالاهای توشه ای و ملزومات, کارکنان و مسافرین می باشد.
اظهارنامه مبداء:
عبارت است از یک شرح مقتضی در رابطه با مبداء کالاهای ساخته شده که در موقع صدور آنها توسط سازنده, تولید کننده , تهیه کننده , صادر کننده یا هر شخص صلاحیتدار دیگری در فاکتور تجاری یا هر سند دیگری که مربوط به کالاها باشد ذکر می گردد.
اعلامیه ارز:
در حسابداری حمل و نقل سندی است بانکی که مبلغ ارز انتقال یافته جهت خرید کالا و هم ارز ریالی آن و تاریخ گشایش اعتبار آن را نشان می دهد.
بار انداز:
محل سرپوشیده ای است که یک یا چند طرف آن دیوار نداشته و کالا ها به منظور محفوظ ماندن از برف و باران و تابش منظم آفتاب در آنجا نگه داشته می شود.
بارنویسی:
مامورین مخصوص موقع تخلیه کالا از وسائط نقلیه, به تدریج ریز آن را می نویسد تا بعدا با بارنامه و مانیفست تطبیق داده شود.
درابک:
در حسابداری حمل و نقل عبارت است از مبلغ حقوق و عوارض ورودی که موجب روش درابک مسترد می شود.
دمپینگ:
دمپینگ در حسابداری حمل و نقل عبارت است از عرضه کالا با قیمتی کمتر از هزینه نهایی تولید آن یا با استفاده از سوبسیدهای غیر عادی در یک بازار خارجی.
سیاهه تجاری:
در حسابداری حمل و نقل صورتحسابی است که به موجب آن هزینه کالا به حساب خریدار منظور می شود.
فله:
در حسابداری حمل و نقل به کالاهایی که بدون لفاف در واگنها یا کامیونهای اتاقدار و یا کشتی حمل می شود فله می گویند. کالاهایی مانند شکر, گندم , حبوبات, علوفه و از این قبیل به صورت فله حمل می شوند.
کارنه تیر:
کارنه تیر سند ترانزیتی بین المللی کالا از راه زمینی است که در مبدا صادر می شود و به موجب آن کالا از کشورهای بین راه تا مقصد که به طور ترانزیت عبور می کند نیازی به انجام تشریفات ترانزیت در مرز ورودی و خروجی هر کشور نخواهد بود.
کارنه دو پاساژ:
کارنه دو پاساژ در حقیقت گذرنامه وسیله حمل و نقل جاده ای است که به عنوان ورود موقت به کشور یا کشورهایی مسافرت می کند ممکن است برای حمل کالا اشخاص یا بعنوان اتومبیل سواری برای گردش یا انجام امری که در نظر است موقتا برای ورود به کشوری از آن استفاده شود.
نقطه سر به سر:
نقطه سر به سر یکی از مفاهیم کلیدی در حسابداری است که به معنای زمانی است که درآمدهای عملیاتی یک شرکت برابر با هزینه‌های عملیاتی آن باشد. به عبارت دیگر، در این نقطه شرکت نه سود می‌برد و نه ضرر می‌کند. این اصطلاح در حسابداری حمل و نقل بسیار مهم است، زیرا به مدیران کمک می‌کند تا بفهمند چه میزان از خدمات حمل و نقل باید ارائه دهند تا بتوانند هزینه‌های خود را پوشش دهند.
ترازنامه:
ترازنامه یکی از ابزارهای کلیدی در حسابداری است که وضعیت مالی یک شرکت را در یک زمان مشخص نشان می‌دهد. در ترازنامه، دارایی‌ها، بدهی‌ها و حقوق صاحبان سهام شرکت نمایش داده می‌شود. اصطلاحات رایج در حسابداری حمل و نقل در تهیه و تحلیل ترازنامه به حسابداران کمک می‌کند تا وضعیت مالی شرکت را به درستی ارزیابی کنند و تصمیمات مالی بهتری بگیرند.
دمرج (Demurrage):
دمرج هزینه‌ای است که در صورت تأخیر در تخلیه یا بارگیری کالا در کشتی یا بنادر به وجود می‌آید. این هزینه به دلیل اشغال بیش از حد وسایل حمل‌ونقل تحمیل می‌شود و در صورت طولانی شدن تأخیر، می‌تواند به اختلافات حقوقی بین خریدار و فروشنده منجر شود. مدیریت زمان برای جلوگیری از دمرج بسیار مهم است.
ETA:
زمان تقریبی رسیدن، زمان تخمینی رسیدن کالا به مقصد را نشان می‌دهد. این شاخص برای برنامه‌ریزی‌های لجستیکی مانند ترخیص گمرکی و هماهنگی‌های انباری اهمیت دارد. هرگونه تغییر در ETA می‌تواند تأثیرات منفی بر زنجیره تأمین و برنامه‌های حمل‌ونقل داشته باشد.
اینکوترمز (Incoterms):
اینکوترمز مجموعه‌ای از قوانین بین‌المللی است که توسط اتاق بازرگانی بین‌المللی برای تعریف مسئولیت‌ها، هزینه‌ها و ریسک‌های خریدار و فروشنده در قراردادهای حمل‌ونقل تدوین شده است. این اصطلاحات به کاهش اختلافات و تسهیل فرآیندهای تجاری بین‌المللی کمک میکنند و هر ده سال به‌روزرسانی می‌شوند.
دَپ:
DAP به معنای تحویل در محل تعیین‌شده توسط خریدار است. فروشنده مسئول تمام هزینه‌های حمل‌ونقل تا محل مقصد است، اما مسئولیت ترخیص گمرکی و پرداخت عوارض بر عهده خریدار می‌باشد. این اصطلاح در تجارت بین‌المللی زمانی استفاده می‌شود که خریدار تمایل به پرداخت هزینه‌های گمرکی ندارد.
ارسال کور (Blind Shipment):
ارسال کور به حالتی اطلاق می‌شود که فرستنده و گیرنده از هویت یکدیگر اطلاعی ندارند. در این روش، بارنامه جزئیات مربوط به فرستنده و گیرنده را به‌جای طرفین واقعی، برای شخص ثالث مشخص می‌کند. این رویکرد در مواردی استفاده می‌شود که ناشناس ماندن طرفین معامله ضروری است.
فُب:
FOBبه معنای تحویل کالا روی عرشه کشتی است. در این روش، فروشنده تا زمان بارگیری مسئولیت کالا را بر عهده دارد. پس از بارگیری، تمامی هزینه‌ها و ریسک‌ها به خریدار منتقل می‌شود. این اصطلاح معمولاً در حمل‌ونقل دریایی استفاده می‌شود و نقش مهمی در تعیین قیمت کالا دارد.
نتیجه گیری
حسابداری حمل و نقل یک بخش مهم در صنعت حمل و نقل است که به طور مستقیم با کنترل مالی و مدیریت مستندات مرتبط است. مفاهیم و اسناد مختلف مانند بارنامه، پروفرما، اظهارنامه‌ها و سیاهه تجاری نقش مهمی در بهبود عملکرد و جلوگیری از بروز اشتباهات دارند. همچنین، قوانین و مقررات بین المللی مانند کابوتاژ، ترانشیپ و سیف در حسابداری حمل و نقل تاثیرگذار هستند.
برای اطمینان از درست انجام شدن این فرآیندها، استفاده از فرم‌های تایید وزن (VGM) و مدیریت دقیق هزینه‌ها از جمله پیش کرایه و پس کرایه بسیار اهمیت دارد. هدف از این سیستم‌ها و مقررات ایجاد شفافیت و کارایی در فرآیندهای مالی و گمرکی حمل و نقل است که در نهایت به بهبود عملکرد کل سیستم کمک می‌کند.
سوالات متداول در مورد اصطلاحات حسابداری حمل و نقل
- بارنامه در حسابداری حمل و نقل چه نقشی دارد؟
بارنامه به عنوان سند قرارداد حمل، رسید کالا و سند مالکیت آن عمل می‌کند و در صورت ادعای خسارت، به عنوان پشتوانه بیمه‌ای استفاده می‌شود.
- پروفرما چیست و چه کاربردی در حسابداری حمل و نقل دارد؟
پروفرما یا پیش‌فاکتور سندی است که فروشنده صادر می‌کند و شرایط فروش و ارزش کالا را تعیین می‌کند.
- تفاوت بین پیش کرایه و پس کرایه چیست؟
پیش کرایه مبلغ حمل بار است که فروشنده پرداخت می‌کند، در حالی که پس کرایه توسط خریدار و پس از تحویل بار پرداخت می‌شود.
- سیف (CIF) در حسابداری حمل و نقل چه مفهومی دارد؟
سیف به معنای هزینه کل کالا به همراه هزینه حمل و بیمه از مبدا تا مقصد است.
