حسابداری نیز مانند سایر رشته‌ها دارای زیرشاخه‌های مختلفی است که هر یک نیازمند تخصص و آموزش مخصوص به خود هستند.
انواع حسابداری عبارت‌اند از: حسابداری مالی، حسابداری دولتی، حسابداری مدیریت، حسابداری صنعتی، حسابداری مالیاتی و حسابداری فروشگاهی که به بررسی کامل هر یک در ادامه مطلب میپردازیم.
حسابداری مالی
شاخه از علم حسابداری است که به‌حسابداری گزارش نیز معروف است. مهم‌ترین هدف حساب داری مالی تهیه و تنظیم صورت‌های مالی اساسی است.
همه می‌دانیم که مالیات باید در سراسر دنیا محاسبه و بررسی شود تعیین این مالیات و روش‌های آن نیاز به شناخت دقیق سود خالص دارد و این کار امکان‌پذیر نیست مگر با نگه‌داری، بررسی و تنظیم حساب‌های مالی که مقدار سود و زیان را به‌خوبی نشان می‌دهند.
از همین رو دولت‌ها به استفاده کردن از صورت‌های مالی مؤسسات روی آوردند که این صورت‌ها توسط حسابداران مالی تهیه می‌شوند. به‌طورکلی عمده‌ترین استفاده‌کنندگان صورت‌های مالی، بانک‌ها هستند و اعتباردهنده‌ها و بستانکاران نیز از این صورت‌ها استفاده می‌کنند.
حسابداری مالی پایه و اساس فعالیت تمام شرکت‌های معتبر است و هرآن چیزی است که در اکثر شرکت‌ها به‌عنوان فعالیت‌های مشخص ثبت در دفاتر و ارائه گزارش‌ها در دوره‌های مالی شناخته می‌شود.
حسابداری دولتی
مهم‌ترین وظیفه حسابداری دولتی کنترل و بررسی هزینه‌های دولتی است. از اصلی‌ترین وظایف دولت پیش‌بینی هزینه‌ها و درآمد سالانه خودشان و ارائه آن به مجلس جهت تائید نهایی است. به همین دلیل آنها مجبور هستند که برای تعیین بودجه از یک سیستم حسابداری مخصوص و دقیق استفاده کنند که در این کار، آنها را یاری کند.
این سیستم حسابداری اصطلاحاً حسابداری دولتی نام دارد. کنترل بر هزینه‌ها و درآمد دولت‌ها و پیش‌بینی آنها، نیاز به پیدایش و رواج حسابداری جدیدی تحت نام حسابداری دولتی دارد که به‌عنوان رشته‌ای جداگانه شروع به کار کند.
حسابداری مدیریت
وظیفه اصلی حسابداری مدیریت ارائه گزارش‌ها دقیق و جامع درزمینهٔ قیمت تمام‌شده‌ی محصول، میزان تولید هزینه‌ها و قیمت فروش محصولات و خدمات است. حسابداری مدیریت همچنین بررسی ظرفیت منابع متعدد مانند ظرفیت تولید تجهیزات را نیز بر عهده دارد. حسابداری مدیریت امروزه یک شاخه‌ی مستقل است که حدوداً در اوایل قرن معاصر شکل‌گرفته است.
حسابداری صنعتی
اولین بار بعد از انقلاب صنعتی اروپا و برای تعیین قیمت تمام‌شده‌ی محصولات تولیدی، اصطلاح حسابداری صنعتی شکل گرفت. اصلی‌ترین وظیفه‌ی حسابداری صنعتی برآورد کردن هزینهی تمام‌شده‌ی کلیهی عوامل تولیدی است.
حسابداری صنعتی امروزه یکی از کاربردی‌ترین زیرشاخه‌های حسابداری به‌حساب می‌آید. به دلیل این‌که کشورهای درحال‌توسعه هنوز احتیاج خیلی زیادی به احداث واحدهای صنعتی دارند و با راه‌اندازی این واحدها کسانی که در رشته‌ی حسابداری صنعتی به‌طور تخصصی تحصیل‌کرده‌اند شانس زیادی برای استخدام خواهند داشت. حسابداری صنعتی با بررسی بهای تمام‌شده برای تولید هر محصول به محاسبه‌ی قیمت فروش بر مبنای هزینه‌های صورت گرفته کمک می‌کند.
حسابداری مالیاتی
در حسابداری مالیاتی به محاسبه میزان مالیات بر درآمد مؤسسات و قوانین و مقررات مالیاتی پرداخته می‌شود. قوانین مالیاتی در تمام کشورهای جهان موضوعی مهم است و محاسبه مالیات، کاری بسیار دقیق و لازم است.
دانستن نکات زیر برای یک حسابدار مالیاتی بسیار ضروری است:
- اظهارنامه الکترونیکی مالیات بر عملکرد
- آموزش ساختار مالیات بر ارزش افزوده
- آگاهی به مالیات بر درآمد اجاره و اظهارنامه ملک
- آماده کردن مدارک به شکل درست جهت ارائه به سازمان‌های زیربط
- آگاهی به قوانین اعتراض، تجدید نظر و مراجع بالاتر
- شناختن تکالیف مالیاتی و نحوه تشکیل پرونده
در نهایت فردی که موارد ذکر شده را بدانید و بتواند به شیوه‌ی درستی از آنها استفاده کند، به‌عنوان حسابدار مالیاتی محسوب می‌شود.
حسابداری فروشگاهی
مدیریت فروشگاه‌ها هم مانند هر کسب‌وکاری باید همراه با حساب‌وکتاب‌های دقیق انجام گیرد. حسابداری فروشگاهی شامل حساب‌وکتاب موجودی اجناس، کنترل حساب‌ها، دریافت و پرداخت، چک‌ها و رسیدها و … است. آنچه در مدیریت فروشگاه اهمیت دارد؛ سرعت و دقت حساب‌ها بدون حتی کوچک‌ترین معطلی در مقابل مشتریان است.
حسابداری اجتماعی
حسابداری اجتماعی از جمله انواع حسابداری نوین است که با رشد توجه به مسئولیت‌های اجتماعی شرکت‌ها مطرح شده است. این نوع حسابداری به ارزیابی تأثیرات اجتماعی و زیست‌محیطی فعالیت‌های اقتصادی می‌پردازد و اطلاعاتی درباره نحوه تعامل سازمان با جامعه و محیط زیست ارائه می‌دهد.
حسابداری اجتماعی برای سازمان‌هایی که به مسئولیت‌های اجتماعی خود اهمیت می‌دهند، ابزاری مهم محسوب می‌شود. در این نوع حسابداری، معیارهایی مانند مصرف انرژی، میزان آلایندگی، تأثیرات زیست محیطی و تعاملات اجتماعی مورد ارزیابی قرار می‌گیرند.
حسابداری بین المللی
حسابداری بین‌المللی از انواع حسابداری است که به مسائل مالی و گزارشگری مالی در سطح جهانی می‌پردازد. در این نوع حسابداری، شرکت‌هایی که در چندین کشور فعالیت می‌کنند باید اطلاعات مالی خود را مطابق با استانداردهای بین المللی گزارشگری مالی (IFRS) تنظیم کنند.
حسابداران بین المللی باید با قوانین مالی و مالیاتی کشورهای مختلف آشنا باشند و گزارش‌های مالی را به گونه‌ای تنظیم کنند که با استانداردهای محلی و بین المللی همخوانی داشته باشد. این نوع حسابداری به ویژه برای شرکت‌های چند ملیتی و کسب و کارهایی که در بازارهای جهانی فعالیت می‌کنند اهمیت دارد.
حسابداری قضایی
حسابداری قضایی یکی دیگر از انواع حسابداری است که در مواردی که نیاز به بررسی دقیق و مستند سازی مالی وجود دارد، مورد استفاده قرار می‌گیرد. این نوع حسابداری برای حل و فصل اختلافات مالی، تقلب‌های مالی و مسائل حقوقی مرتبط با مسائل مالی بسیار کاربرد دارد.
حسابداران قضایی با تحلیل دقیق اطلاعات مالی، به کمک سیستم قضایی و شرکت‌ها می‌آیند تا در حل و فصل دعاوی و کشف تخلفات مالی نقش مؤثری ایفا کنند. این نوع حسابداری به طور خاص در زمینه‌های تقلب‌های مالی، اختلافات مالیاتی و تحلیل‌های حقوقی کاربرد دارد.
حسابداری پیمانکاری
حسابداری پیمانکاری یکی از انواع حسابداری تخصصی است که به فعالیت‌های مالی مربوط به پروژه‌های پیمانکاری و ساختمانی می‌پردازد. در این نوع حسابداری، پیمانکاران باید هزینه‌های مربوط به پروژه‌ها را به دقت محاسبه کرده و از آن برای تعیین سود و زیان پروژه استفاده کنند.
در حسابداری پیمانکاری، تخصیص هزینه‌ها به پروژه‌های مختلف و همچنین برنامه ریزی مالی برای بهینه سازی استفاده از منابع بسیار اهمیت دارد. این نوع حسابداری به پیمانکاران کمک می‌کند تا از بودجه‌های خود به شکل بهینه استفاده کنند و پروژه‌ها را با سود بیشتری به اتمام برسانند.
حسابداری منابع انسانی
حسابداری منابع انسانی یکی از انواع حسابداری نوین است که به ارزیابی ارزش مالی منابع انسانی سازمان‌ها می‌پردازد. این نوع حسابداری به مدیران کمک می‌کند تا هزینه‌ها و مزایای مرتبط با نیروی کار را به دقت محاسبه کنند و از این اطلاعات برای برنامه‌ریزی‌های استخدامی و مدیریتی استفاده کنند.
در حسابداری منابع انسانی، عواملی مانند حقوق و دستمزد، مزایای کارکنان، هزینه‌های آموزشی و توسعه‌ای مورد بررسی قرار می‌گیرند. این اطلاعات به مدیران کمک می‌کند تا تصمیمات بهتری در زمینه جذب، نگه داشت و توسعه نیروی کار بگیرند.
حسابداری تولیدی
حسابداری تولیدی به مدیریت و ارزیابی هزینه‌های مرتبط با تولید کالاها می‌پردازد. این نوع حسابداری شامل محاسبه هزینه‌های مواد اولیه، نیروی کار مستقیم و هزینه‌های سربار تولید است. هدف آن تعیین بهای تمام شده‌ی کالای تولید شده و کمک به مدیران برای تصمیم‌گیری درباره قیمت‌گذاری، کنترل هزینه‌ها و بهره‌وری است. در پایان هر دوره مالی، حسابدار تولیدی اطلاعات مربوط به هزینه‌ها را در ترازنامه ثبت کرده و گزارش‌های مالی دقیقی ارائه می‌دهد که به بهبود عملکرد شرکت‌های تولیدی کمک می‌کند.
حسابداری شرکتی
حسابداری شرکتی یکی از شاخه‌های حسابداری است که به مدیریت و کنترل مالی شرکت‌ها می‌پردازد. این نوع حسابداری شامل تهیه گزارش‌های مالی مانند ترازنامه، صورت سود و زیان، مدیریت وجوه نقد، حقوق و دستمزد، و حسابرسی است. حسابداری شرکتی با تحلیل دقیق وضعیت مالی شرکت‌ها، به مدیران کمک می‌کند تا تصمیم‌گیری‌های استراتژیک بهتری انجام دهند. همچنین با استفاده از نرم‌افزارهای حسابداری شرکتی، فرآیندهای مالی بهینه‌سازی می‌شود و اطلاعات دقیق و به‌روز به دست می‌آید.
حسابداری عمومی
حسابداری عمومی به ارائه خدمات مالی به افراد و کسب‌وکارها در قالب مشاوره مالی، حسابرسی و تهیه گزارش‌های مالیاتی می‌پردازد. حسابداران عمومی معمولاً برای مشتریان متعددی در صنایع مختلف کار می‌کنند، که به آنها امکان می‌دهد تجربه وسیعی در مدیریت مالی و مالیاتی کسب کنند. حسابداری عمومی شامل بررسی دقیق مدارک، گزارش‌دهی مالی و تضمین انطباق با استانداردهای حسابداری است. این حسابداران با ارائه خدمات متنوع، نقش مهمی در شفافیت مالی و بهبود کارایی کسب‌وکارها ایفا می‌کنند.
نتیجه گیری
حسابداری به عنوان یک علم تخصصی، شامل زیرشاخه‌های متنوعی است که هر کدام برای هدف خاصی طراحی شده‌اند و نیازهای گوناگونی از کسب‌وکارها، دولت‌ها و نهادهای مختلف را برآورده می‌کنند. از حسابداری مالی و مدیریت گرفته تا حسابداری صنعتی و دولتی، هر کدام از این انواع، وظایف و مسئولیت‌های خاص خود را دارند.
درک صحیح از هر یک از انواع حسابداری به شما کمک می‌کند تا از ابزارهای مالی متنوعی برای بهینه‌سازی عملکرد مالی خود استفاده کنید. بدون شک، استفاده از حسابداری درست و به موقع می‌تواند تأثیر چشمگیری بر موفقیت مالی و اقتصادی سازمان‌ها داشته باشد.
سوالات متداول
- تفاوت حسابداری مالی و حسابداری مدیریتی چیست؟
حسابداری مالی بیشتر بر گزارش‌های خارجی برای سرمایه‌گذاران و بستانکاران تمرکز دارد، در حالی که حسابداری مدیریتی به گزارش‌های داخلی و تصمیم‌گیری‌های مدیریتی مرتبط است.
- حسابداری مالیاتی شامل چه بخش‌هایی است؟
حسابداری مالیاتی شامل محاسبه مالیات بر درآمد، ارائه اظهارنامه‌های مالیاتی و رعایت قوانین و مقررات مالیاتی است.
- حسابداری صنعتی چه نقشی در کسب‌وکارهای تولیدی دارد؟
حسابداری صنعتی به محاسبه بهای تمام‌شده محصولات تولیدی می‌پردازد و به مدیران کمک می‌کند قیمت‌گذاری دقیق‌تری انجام دهند و هزینه‌های تولید را کنترل کنند.
- چگونه حسابداری دولتی به دولت‌ها کمک می‌کند؟
حسابداری دولتی به کنترل هزینه‌ها و درآمدهای دولت‌ها کمک کرده و با ارائه گزارش‌های مالی شفاف، فرآیند بودجه‌بندی سالانه را تسهیل می‌کند.
